Gıda Mühendisliği Hakkında Genel Bilgiler
Tanımlar, Tanımlamalar
Bu yazımda sizlere biraz Gıda Mühendisliği mesleği hakkında derlediğim genel bilgilerden bahsedeceğim, devamında ise Ben Gıda Mühendisi olarak neler yapıyorum, neler yapmak istiyorum onlardan bahsedeceğim.
Genel tanımlamalardan başlarsak;
Gıda Mühendisliği; bilimsel bilgiler ve mühendislik bilgileri yardımıyla gıdaların güvenilir bir şekilde üretimini, hazırlanmasını, işlenmesini, paketlenmesini, dağıtılmasını ve gıdalardan uygun bir şekilde yararlanmayı sağlayan mühendislik dalıdır. Temel amacı insanların sağlıklı beslenmesidir.
Gereken Nitelikler; Gıda Mühendisliği bölümüne girmek isteyen bir kişinin Matematik, Biyoloji, Fizik ve özellikle Kimya ve Ekonomi ile ilgili olması gerekir. Ayrıca, Gıda Mühendisliği temelde disiplinlerarası bir yapı gösterdiğinden bu bölümü tercih eden kişilerin okumayı seven, araştırmaya yönelik çalışmalar yapabilecek, sürekli çalışmayı göze alabilecek ve yenilikleri izleyebilecek bir yapıda olmaları beklenir.
Gıda Mühendisliği bölümü iki dala ayrılır;
Gıda Bilimleri Dalı: Gıda Kimyası, Gıda Mikrobiyolojisi, Gıda Kalite Kontrolü, Beslenme bilim dalları olarak kendi arasında ayrılır.
Gıda Teknolojileri Bilim Dalı: Gıda Mühendisliği Temel İşlemleri, Yağ Teknolojisi, Meyve-Sebze Teknolojisi, Hububat Teknolojisi, Süt Teknolojisi, Et Teknolojisi, Gıda Maddelerinin Ambalajlanması, Biyoteknoloji, Gıda Ekonomisi ve Endüstrisi İşletmeciliği bilim dalları olarak kendi arasında ayrılır.
Gıda Mühendisliği bölümlerinin eğitim süresi 4 yıldır. Eğitimin ilk yıllarında Matematik, Fizik, Kimya ağırlıklı dersler ile birlikte Ekonomi, Biyoloji ve Temel Mühendislik dersleri okutulmakta, eğitim ilerledikçe Gıda Mühendisliği alanına özgü olan Yağ teknolojisi, Meyve-Sebze Teknolojisi, Hububat Teknolojisi, Süt Teknolojisi, Et Teknolojisi, Gıda Maddelerinin Ambalajlanması, Duyusal Analiz, Temel İşlemler, Moleküler Biyoloji, Mikrobiyoloji, Fizikokimya, Organik Kimya, Akışkanlar Mekaniği, Kütle Aktarımı, Isı Aktarımı, Mühendislik Termodinamiği, Gıda Katkı Maddeleri gibi derslere yoğunlaşılmaktadır. Öğrenciye ayrıca Gıda Sanayisini tanıması, uygulama bilgileri edinmesi ve beceri kazanması amacıyla endüstride staj yaptırılmaktadır.
Gıda Mühendisi Kimdir?
Gıda Mühendisliği esas itibarıyla ne sadece bir üretici Mühendislik dalıdır ne de Denetçi dalıdır. Gıdanın üretimiyle "tarladan çatala" (farm to fork) kadar ilgilenebilme, düzeltme, araştırma geliştirme ve toksikolojik risk analizi konularında yetki sahibidir. Diğer bir deyişle Gıda Mühendisliği; Kimya Mühendisliği, Ziraat Mühendisliğinin Gıda Sanayi alanındaki uygulamalarını karşılayan bir Mühendisliktir. Bunların yanı sıra, aldığı Mühendislik ve Ekonomi eğitimiyle, minimum maliyetle maksimum kâr koşullarının optimizasyonunu sağlayabilir.
Gıda Mühendisleri; gıdanın hijyenik koşullarda üretilmesi, hazırlanması, işlenmesi, paketlenmesi ve taşınması gibi süreçlerinin planlamasından ve denetiminden sorumludurlar. Kimya, Fizik ve Mikrobiyoloji gibi diğer sahalarla işbirliği içerisinde disiplinlerarası çalışmalar gerçekleştirirler. İnsanların hijyenik gıdalarla beslenmesine yönelik hizmet eden Gıda Mühendisleri, Gıda Mevzuatını bilmek ve bu alandaki gelişmeleri yakından takip etmek zorundadır. Üretim süreçlerine bütünüyle hakim olmaları beklenmektedir. Kriz durumlarında hızlı ve doğru kararlar vererek çözüm odaklı çalışabiliyor olmaları gerekmektedir. İletişiminin yönünün kuvvetli, sorumluluk sahibi ve iş disiplininin olmasını gerekmektedir. Gıda mühendisleri, hammaddelerin üretime alınması, üretim sürecinin sorunsuz tamamlanması, kalite kontrolünün yapılması, ürünün geliştirilmesi, depolama ve dağıtım koşullarının belirlenmesi gibi işlerin yürütülmesini sağlamalıdır. Mühendislik bilgisine sahip olmanın yanı sıra teknik bir idareci olma vasfını da taşımaktadırlar. Az bir maliyetle nasıl ürün elde edilir bunun üstünde çalışmalar yaparlar. Gıda üretimine dair gerekli tüm bilgiler hakkında araştırma yaparlar, yeni gelişimlere katkı sağlarlar. Zor bir meslek olup bir o kadarda insan sağlığı için çok önem arz eden Gıda Mühendisliği tüm gıda sektöründe olması gereken bir meslek çalışanıdır.
Gıda Mühendisi olmuş bir kişi aynı zamanda Tarım ve Orman Bakanlığı ile Sağlık Bakanlığında Proje Mühendisi, Yatırım Uzmanı, Danışman ve Kalite Kontrol Uzmanı olarak çalışabilir.
Gıda Mühendisinin Görev Tanımı Neleri Kapsar?
Gıda Mühendisleri sektörde birçok farklı alanda çalışabilir. Çalıştığı sektöre göre Gıda Mühendisinin mesleki sorumlulukları büyük ölçüde değişir ancak temel olarak şu görevleri bulunmaktadır;
Gıdaların işlenmesi, paketlenmesi ve korunması için yeni teknikler oluşturmak,
Hijyen ve Gıda Güvenliği standartlarının karşılanmasını sağlamak,
Gıda numunelerini test etmek, incelemek ve rapor yazmak,
Yiyecekler içerisinde katkı maddelerinin kullanımını denetlemek,
Mevcut gıda üretim tarifleri değiştirmek ve geliştirmek,
Yeni ürün fikirleri geliştirmek,
Üretim için yeni ekipman ve sistemler tasarlamak, uygulamak,
Üretim ve performans değerlendirmesi yapmak,
Mevcut ekipmanı ve sistemleri değerlendirmek,
Projelerin özelliklerini ve kapsamını belirlemek,
Gıda üretim şirketleri için pazarlama ve teknik destek sunmak
Kalite Yönetim Sistemlerini kurmak, yürütmek, gelişmeleri takip edip adaptasyonu sağlamak,
Yasal Gıda Mevzuatlarından sadece yurt içindekileri değil, yurtdışındakileri de takip etmek, özellikle çalıştığı farklı bir ülke varsa o ülkenin mevzuatlarını bilmek, gelişmeleri takip etmek,
Sektördeki yenilikleri takip etmek, teknolojik gelişmelere uyum sağlamak vb.
Bunlar gibi birçok farklı alanda farklı işler yapabilirler.
Peki Ben Bir Gıda Mühendisi Olarak Bu Zamana Kadar Neler Yaptım?
Öncelikle Gıda Mühendisliği bölümüne gerçekten isteyerek girdim, Olmak istediklerim arasında 2. meslek Gıda Mühendisiydi, - ilki Mimardı ve puanım yetmiyordu- bu nedenle okula adaptasyon sürecinde hiç zorluk yaşamadım. Gençliğin vermiş olduğu vurdumduymazlık ve bazı hocalarımızın inatla ezberci eğitim yapmaya çalışmaları nedeniyle - ki bir Gıda Mühendisinin ne tür özelliklere sahip olması gerektiğini yukarıda okudunuz, bunların içinde ezberle geç modeli asla yok. Sadece Gıda Mühendisi de değil, hiçbir Mühendis ezber yapmaz, sorgular. Sorgulamayan, araştırmayan, kendini geliştirmeyen kişi Mühendis değildir. Nokta.- okulu uzattım. Bu süreçte boş durmadım ve şansımın da yaver gitmesi ile bir Kuru - Yarı Kuru Domates üretim fabrikasında Kalite Kontrol Biriminde işe başladım. Burada öncelikle Analiz Laboratuvarında ürünleri tanıdım, analizledim, yorumladım. Ar&Ge çalışmalarında bulundum ve ilerleyen zamanlarda bunları yürüttüm. Daha sonra üretimde de aktif olarak bulunarak Kalite Kontrolü Üretim içerisinde yürüttüm. Çalıştığım fabrikada Kalite Yönetim Sistemlerinden BRC V6 - bu sistemler ile ilgili farklı bir yazı hazırlıyorum bunların detaylarını o yazıda anlatacağım- bulunuyordu. Bu sistemlerin işleyişini öğrendim. Yaklaşık 2 yıl burada çalıştım. Yeni iş arama sürecim sırasında o dönemde BRC V7 ‘yi çıkardı ve ben bu dokümanlar üzerinde çalışmaya başladım. Çünkü bundan sonraki denetimler bu versiyon üzerinden olacağından, kendimi geliştirmem gerekiyordu. Bu süre içerisinde bir çok iş görüşmesi tecrübesine sahip oldum, çok farklı zihniyetteki işverenle muhatap oldum. Ve maalesef ne acıdır ki ülkemizin Gıda Mühendisine bakış açısını da görmüş oldum. İşimden ayrılışımdan yaklaşık 2 yıl sonra yeni Kuru Domates Üretim Tesisi kuran bir fabrikada işe başladım. Yeni fabrikaya BRC, IFS, FSSC22000 gibi Kalite Yönetim Sistemlerinin de kurulması gerekiyordu. Burası benim açımdan sanki bir okulmuş gibi oldu. Sıfırdan bir Sistem hiç kurmamıştım. İlk sistem kurma deneyimim oldu. Aynı zamanda Organik Üretim Sertifikası ve BSCI Sosyal Uygunluk denetimi sürecini de burada ilk defa tecrübe ettim. Sıfırdan Laboratuvar kurulumunu yaptım. Birçok ekipman için bizzat satışçılarla görüştüm ve satınalma süreçlerini yönettim. Ar&Ge çalışmalarını yürüttüm. Kısa bir süre Üretim Yönetiminde boşluk oluşması nedeniyle Üretim Yönetimini de idare ettim. Bu arada çalıştığım yerlerde çok değerli Danışmanlarla ve Denetçilerle tanışma ve çalışma fırsatım oldu. Bu da kendimi geliştirme adına beni teşvik eden etkenlerdendir. Tüm bu süreçte aslında artık Gıda Mühendisi olarak yürüdüğüm ve bundan sonra yürümek istediğim yol çizilmiş oldu. Ben Kalite Güvence Mühendisi olmalıydım, ve Sistemler kurmalıydım. Yaklaşık 18 ay burada çalıştıktan sonra ayrıldım ve kısa bir süre sonrasında şu anda çalışıyor olduğum yerde Sos Üretim Fabrikasında yine Kalite Kontrol ve Güvence Biriminde işe başladım ve devam ediyorum. Buradan sonra da aslında Kalite Sistemleri üzerine ilerleyeceğim bir gerçek.
Burada şuna da değinmek istiyorum ki, işyerlerinde ilişkilerinizi iyi tutmak çok önemli aslında. Ben şanslıydım ki beraber çalıştığım kişilerle hiç kötü olmadım ve hepsinden ayrı ayrı bir çok şey öğrendim ve öğrenmeye de devam ediyorum. Öğrendikçe de öğretmeye devam edeceğim. Çünkü paylaşmak güzeldir. Yaklaşık 7 yıllık Gıda Mühendisliği hayatımda yaptığım işler bunlar. Ancak bu bana artık yetmiyor. Bu nedenle bu blog ve paylaşım işlerine girmeyi istedim. Hem kendime daha farklı şeyler araştırma ve öğrenme fırsatı yaratmak hem de bunları paylaşmak yeni hedeflerim içerisinde. Umarım paylaştıkça çoğalırız.
Bir sonraki yazımda Gıda Güvenliği ve Kalite Yönetim Sistemlerinden geniş kapsamlı olarak bahsedeceğim.
Gıda Mühendisliği ile ilgili genel bilgileri derlerken bazı kaynaklardan faydalandım. Bunlar;
kariyer.net
wikipedia
muhendisbeyinler.net